Davlumbaz söndürme sistemleri genelde ülkemizde Pre-engineered extinguishing systems- Otomatik yangın söndürme sistemleri kullanılmaktadır ,bu sistemler kabul görmüş uluslararası ve ulusal standartları karşılamalıdır.Bunlardan bazıları ;
• UL 300,Underwriters Laboratory
• NFPA 96, NationalFire ProtectionAssociation
• LPCB 1223, LossPreventionCertificationBoard
Biz burada çokça söz edilen UL 300 kurallarına dayalı tasarımdan bahsedeceğiz. UL300
Underwriters Laboratories (UL) tarafından geliştirilen bir mutfak yangın söndürme standardıdır. Yeni pişirme ekipmanlarındaki değişiklikler ve artan tehlikeler nedeniyle 21 Kasım 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu değişikliklere yeni daha verimli cihazlar ve yemek yağlarında endüstriyel yağ ve bitkisel yağlara geçiş.Kullanılmakta olan bitkisel yağlarla ilgili problem, kendiliğinden tutuşma sıcaklığının 120 derece daha yüksek olabilmesidir. Yangın söndürme ünitesinin etken maddesi yağ asitleri ile temas ettiğinde, yağın üstünde kalın kabarcıklar oluşup yağ kendiliğinden tutuşma sıcaklığının altına düşene kadar yangını bastırıp yangının kendiliğinden tekrar tutuşmasına engel olabilecek biçimde tasarlanması gerekmektedir. Daha öncesinde F yada K tipi bir yangın tanımlaması olmadığından dolayı bu tip sistemlerde Kuru Kimyevi Toz yada gazlı söndürme sistemleri kullanılabiliyordu.
Tipik bir tasarım aşağıdaki şekildeki gibidir.
A ) Davlumbaz
B ) Davlumbaz Kanalı
C) Otomatik Söndürme Sistemi ve Kontrol Kutusu
1-Pişirme alanı nozulları
2-Davlumbaz nozulu
3-Baca İçi nozulu
4-Izgara ve Fırın nozulu
5-Aktivasyon hattı – Tetikleme hattı
6-Otomatik yakıt kesme sistemi
7-Manuel – Elle Çalıştırma Butonu
8-Taşınabilir T tipi Yangın söndürücü
SİSTEMLERDE AKTİVASYON TİPLERİ
Sistemlerde üç tip aktivasyon – tetikleme modeli vardır ;
A. Heat Sensor tube – Eriyen borulu sistem : Bu sistemde algılama yapılacak tüm alanlardan ısı ile eriyebilen hortum geçirilir. Bu hortum 450-500 F yani 230-260 C sıcaklıkta delinebilecek bir hortumdur.İçerisinde Azot gazı yada basınçlı söndürme sıvısı bulunur. Hortum içerisindeki basınç boşaldığında ana kontrol valfi açılarak sıvı sisteme boşalır.
B.Fusible Link – Eriyen telli sistem ; Bu sistemde algılama yapılacak tüm alanlardan gergili bir tel geçirilir , tel arasında belirli noktalara ısı ile eriyebilen bimetal ısı ile eriyen bağlantı ekipmanları konur . Bağlantı ekipmnaları 450-500 F yani 230-260 C sıcaklıkta erir ve yay kuvveti ile gerilmiş olan çelik tel boşalır. Tel boşaldığında ana kontrol valfi açılarak sıvı sisteme boşalır.
C. Elektronik algılama sistemi ;Cross -Zone tasarımlı olarak ısı ve duman dedektörlerinden oluşan yada ısı ölçme tekniğine dayalı olarak tasarlanmış algılama sistemleri ve buna bağlı olarak elektrikle tetiklemeli sistemler çoğunlukla LPCB 1223 tabanlı tasarımlarda kullanılır. Sistem belirli bir sıcaklıkta ki bu genel olarak 230-260 C arasında ve/veya duman ile birlikte yangını algıladığında , elektrik ile tetiklenen boşaltma selonoid valfi çalışarak sisteme sıvıyı boşaltır.
Algılama ve aktivasyon tiplerinden en çok tercih edilenleri Heat Sensor Tube ve Fusible link sistemlerdir , elektronik algılama sistemleri mutfak alanlarında hatalar – yalancı alarm verme ihtimali olduğu ve daha detaylı bakım tutum gerektirdiği için tasarımcılar tarafından çokça tercih edilmezler.
SİSTEM TASARIMI YAPILMASI
Sistem tasarımı yapılırken sırası ile aşağıdaki kriterlere göre önce hesaplamalar yapılır , hesaplamalar sonucunda projeler çizilir , gerekirse üç boyutlu projeler ve izometri projeler çizilerek sistemin ön imalatı yapılır. Doğru bir söndürme sistemi öncelikle kurallara ve mühendislik temellerine uygun yapılmış olan projeler ile imal edilmiş olmalıdır. İmalat sonrasında sistem montajları hesaplamalar ve projelere uygun olarak sertifikalı firmalar tarafından yapılır. Sistemin hesaplamaları ve imalatı kadar doğru biçimde işin ehli kalifiye kişiler tarafından montaj yapılarak devreye alınması da önemlidir.
1- Davlumbaz tipi ve Ölçü : Öncelikle davlumbazın tipini ve boyutlarını tespit etmek gerekir , çünkü tasarım kriterleri boyuta ve tipe göre değişecektir.
2- Nozul tipi tespiti :Filitre , kanal , baca , fritöz ve ocaklara göre, nozulların tipi belirlenmelidir. Her nozulun akış katsayısı farklıdır ve her riske karşı ayrı bir nozul seçilmelidir Nozul seçiminde akış katsayısı toplam sıvı miktarını etkileyecektir.
3- Pişirme gruplarından açık alevli olanları , fritöz ve kızartma grupları belirlenmeli. Bu bilgilere bağlı nozul adetleri belirlenmeli.
4- Baca çevresi 160 cm geçerse 2 adet ADP nozul kullanılmalıdır.
5- Davlumbaz ve filitrelerde her 3 metrede 1 adet ADP nozul kullanılmalıdır.
6- Ocaklarda ocak ölçüleri 71×71 cm büyükse 2 adet nozul kullanımalıdır.
7- Fritöz Ölçüleri 36×38 cm küçükse ADP tipi nozul kullanılabilir
8- Fritöz Ölçüleri 36×38 cm büyükse F tipi nozul kullanılmalıdır.
9- Fritöz Ölçüleri 46×46 cm küçükse 2 adet F tipi nozul kullanılmalıdır
10- Manual buton ve silindir yerini belirlenmeli çünkü sistem tasarımı yapılırken elle aktive etme noktası önemlidir. Eriyen Telli sistemlerde elle çalıştırma istasyonu 45 metre den daha uzakta olamaz.Yine Eriyen Telli sistemlerde elle çalıştırma istasyonunun yerden yüksekliği 42-48 Feet ( 1- 1,2 metre) Yükseklikte olmalıdır.Eriyen borulu sistemde aynı uzaklık ve yükseklik mesafe kriterleri kullanılmalıdır.
11- Silindirin konacağı yer de tasarım kriterlerine uygun olmalıdır. Silindirin en alt noktası ile , üsteki (baca) nozul arasındaki yükseklik farkı 3.7 metreyi geçmemelidir ki akış ile ilgili sıkıntı oluşmasın.
12- Gaz kesme vanası ve gaz detektörü gerekli olup olmadığını belirleyiniz. Telli sistemlerde gaz kesme vanası sistemden aktive edilebilir.Eriyen borulu sistemlerde ise gaz dedektör ve kesme sistemi birlikte planlanmalıdır.
13- Gerekecek söndürme sıvısı miktarı ve buna göre silindir boyut ve adetleri belirlenmelidir. Sıvı miktarı belirlenirken seçilen nozul tiplerine göre Toplam akış katsayısı bulunur ve buna göre silindir seçilir. Yine burada kullanılan F,K tipi yangın söndürme etken maddesinin söndürme RATE değerine göre gerekecek sıvı miktarı değişiklik gösterebilir.Söndürme RATE değeri yüksek olan sıvılar için miktar daha azdır. Ortalama kapasite tablosu aşağıda gösterilmiştir.
14- Sistemin kapasitesine , akış sayısına göre boru çapları belirlenmelidir. Sistem imalar öncesi projelendirilmesi yapılırken boru çapı kriterleri kullanılmadır. Bir hidrolik tasarım programı kullanılıyor ise program boru çaplarını belirlemenize yardımcı olabilir.Uygun mazleme kalitesinde ve uygun et kalınlığında borular seçilmelidir.Aşağıdaki tabloda akış sayısına göre boru çap kriterleri verilmiştir.
15- Uygulama – Montaj için belirlenen tüm bu verilere göre imalat öncesi tasarımlar yapılır , tasarıma göre ön imalatı yapılan sistemin uygulaması bu tasarımlara göre yapılır. Borulama yaparken düzlemde takip eden ana hattan çıkan hattın yüksekliği 1,2 metreyi geçmemelidir , Örneğin bacaya çıkan hat ana hattan en fazla 1.2 metre yükseğe Monte edilebilir.Bour çapları genelde tüp çıkışında hat 3/8’’ dağıtım hatlarında ½ ‘’ ve nozula giden hatlarda ise ½’’ yada 1/8’’ olarak uygulanabilir. Ancak yine de hidrolik hesaplar boru çapları için temel parametrelerdir.Boru çaplarına göre taşıma kapasiteleri belirlenmelidir.
16- Söndürme nozulları ekipmanların üzerine uygun yüksekliklerde olmalıdır.Salamander , fırın sistemlerinde nozullar iç kısımları da kapsayacak biçimde olmalıdır.Wok tavalarda ve kömür ızgaralarda uygun yüksekliklere konmalıdır. Bir adet püskürtme alanı olarak nozul 1 m2 lik bir alanı kapsamalıdır.
17- Sistem borulama kurulumu yapıldıktan sonra seçilen aktivasyon yöntemine göre aktivasyon hatları kurulmalıdır.
18- Sistemlerin periyodik bakımları 6 ayda bir yetkili , sertifikalı firmalar tarafından yapılmalıdır.
F – K TİPİ YANGIN SÖNDÜRÜCÜ PERFORMANS TESTİ
Mutfak yağ yangınları için özel F tipi söndürücü maddeler kullanılmalıdır. Ayrıca tüm söndürücü sistemlerin ve yangın söndürme cihazlarının F tipi RATE testinden geçip bir RATE değeri almış olması gerekir.
TS 862 ye gore Yemek yağı deney yangınları, derin bir yağ kızartıcıyı benzeştirmek için çelik bir tepsi kullanılarak yapılmalıdır. RATE deneyi 5F , 25F,40F ve 75F olarak yapılır. Yanıcı yağ , 330 °C ila 380 °C arasındaki bir sıcaklık seviyesinde otomatik tutuşan, saf yemeklik bitkisel yağ olmalıdır. Uygun bir ısıtma düzeni kullanılarak yangın deney tepsisindeki yağ , pilotsuz otomatik tutuş ma oluş ana kadar ısıtılır.
Tertibatın ısınmaya başlamasından sonra, en fazla 3,5 saatlik bir sürede otomatik tutuşma oluşmalıdır. Otomatik tutuşma oluştuğunda; Isı kaynağı kapatılır ve yangınla mücadele başlamadan önce (1200 +10 ) saniye için serbest bir biçimde yanmaya müsaade edilir. Daha önceden hazırlanmış olan taşınabilir –modüler yada sabit system ile yangın söndürülebilir ise bu sisteme –cihaza o deneyde başarılı olduğu RATE verilir.
ÖRNEK DAVLUMBAZ TASARIM KAPASİTE SEÇİMLERİ
ÖRNEK DAVLUMBAZ TASARIM